محمدرضا شجریان اول مهر ماه ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد. ۵ ساله بود که در خلوت کودکانه‌اش آواز می‌خواند. ۱۵بهمن ۱۳۲۶ به کلاس اول رفت. و یک سال بعد به آموزش تلاوت قرآن‌کریم نزد پدر مشغول شد. او در ۹ سالگی تلاوت قرآن را آغاز کرد و یک سال بعد این کار را در میتینگ‌ها و اجتماعات سیاسی آن سال‌ها ادامه داد.
شکل گیری زندگی هنری
در سال ۱۳۳۱ برای نخستین بار صدای محمدرضا شجریان از رادیو خراسان پخش می‌شود.
او در سال ۱۳۳۶ برای نخستین بار با یک معلم موسیقی به نام جوان آشنا می‌شود. پی گیری جدی کار آواز سبب می‌شود تا در سال ۱۳۳۸ محمدرضا شجریان به اجرای آوازهایی بدون ساز و نیز قرائت قرآن برای رادیو خراسان بپردازد و همچنین با سنتور نیز آشنا می‌شود.
آشنایی با سنتور این اشتیاق را در وی شدت می‌بخشد که با نت و فراگیری سنتور نزد آقای جلال اخباری و شروع سنتور سازی و تحقیق برای بهتر کردن صدای سنتور تجربه‌های خود در موسیقی را گسترش دهد.
محمدرضا شجریان تا سال ۱۳۵۰ به این خاطر که پدرش می‌خواست خانواده آن‌ها بیشتر با قرائت قرآن و چهره مذهبی شناخته شوند، با نام مستعار سیاوش بیدگانی با رادیو همکاری می‌کرد، ولی بعد از آن پدرش به او اجازه استفاده از نام اصلی‌اش را داد.
مهاجرت به تهران
محمدرضا شجریان در آذر ماه 1346 به تهران منتقل می‌شود. از همان بدو ورود با استاد احمد عبادی (نوازنده و نواساز نامی سه‌تار) آشنا می‌شود. و همزمان به همکاری با رادیو ایران می‌پردازد. در کنار آن به کلاس درس آواز استاد اسماعیل مهرتاش و انجمن خوشنویسان می‌رود. از قضا آشنایی با رضا ورزنده (استاد سنتور) در همین سال بود. اجرا و ضبط نخستین برنامه در رادیو ایران که با عنوان “برگ سبز شماره ی 216” در شب جمعه پخش شد از دیگر فعالیت‌های شجریان در این سال بود.
محمدرضا شجریان در سال 1349 همکاری خود با برنامه‌های تلویزیون ملی ایران را آغاز می‌کند و همزمان به دریافت عنوان خوشنویس ممتاز نایل می‌شود. علاوه بر آن در سال 1350 با استاد فرامرز پایور آشنا می‌شود. و به مشق سنتور و آموزش ردیف آوازی صبا نزد ایشان می‌پردازد. همچنین در همین سال بود که با هوشنگ ابتهاج (سایه) نیز آشنا می شود و به همکاری با برنامه گلهای تازه رادیو می‌پردازد.
در سال 1351 ضمن همکاری در برنامه گلها با استاد نور علی خان برومند آشنا می‌شود و به آموزش سبک و شیوه آوازی استاد طاهر زاده نزد وی مشغول می‌شود. همچنین آشنایی با استاد دوامی و نیز آموختن ردیف‌های آوازی از دیگر توفیقات شجریان در این سال بود.
آموزشگاه موسیقی خورشید کرج گوهردشت
شهرت
محمدرضا شجریان در سال 1352 به اتفاق گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگفر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون، داود گنجه‌ای و مقدسی و حدادی و دیگر هنرمندان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا می‌گذارند.
از سال 1354 اجرای استاد محمدرضا شجریان برای کشور های خارجی آغاز می‌شود. علاوه بر این در سال 1356 شرکت دل آواز را تاسیس و نیز در سال 1357 در مسابقه های تلاوت قرآن سراسر کشور به مقام نخست نیز می‌رسد.
محمدرضا شجریان در سال 1358 با غلامرضا دادبه آشنا می‌شود. سپس آلبوم‌های مختلفی را با گروه پایور و نیز آلبوم‌های دیگری را با گروه شیدا و عارف کار می‌کند. در فاصله سال‌های دهه شصت شجریان همکاری گسترده‌ای را با پرویز مشکاتیان آغاز می‌کند که حاصل آن آلبوم‌های ماهور، بیداد، نوا، دستان و .. است. در همین سال‌ها وی به اتفاق گروه عارف کنسرت‌هایی را در خارج از ایران نیز اجرا می‌کند.
از سال 68 استاد محمدرضا شجریان با گروه پیرنیاکان و عندلیبی به اجرای کنسرت در آمریکا و اروپا می‌پردازند. این گروه در سال بعد و به دلیل زلزله رودبار کنسرت‌هایی را برای جمع آوری کمک مردم دنیا در اروپا و آمریکا اجرا می‌کنند.
در سال 71 به اجرای کنسرت‌های مرحله دوم در امریکا به همراه داریوش پیر نیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان می پردازد. در واقع انتشار آلبوم یاد ایام، آسمان عشق و نیز دلشدگان حاصل این سال‌ها است.
شاگردان
محمدرضا شجریان شاگردان بسیاری را تعلیم داد. که برخی از معروف‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- معصومه مهرعلی
- حسام‌الدین سراج
- مظفر شفیعی
- قاسم رفعتی
- همایون شجریان
- ایرج بسطامی
- علی رستمیان
- محسن کرامتی
- علی جهاندار
- حمیدرضا نوربخش
- سینا سرلک
- محمد اصفهانی
آموزشگاه موسیقی خورشید کرج گوهردشت
همه آلبوم ها(برای دانلود کلیک کنید):
- رباعیات خیام (۱۳۵۱)
- چاووش ۱ (به یاد عارف) (۱۳۵۶)
- گلبانگ شجریان (۱۳۵۷)
- چاووش ۲ (۱۳۵۷)
- سپیده (چاووش ۶) (۱۳۵۸)
- چاووش ۷ (۱۳۵۸)
- جان جان (چاووش ۹) (۱۳۵۸)
- راز دل (۱۳۵۸)
- انتظار دل (۱۳۵۸)
- پیوند مهر (۱۳۶۳)
- آستان جانان (۱۳۶۴)
- بیداد (۱۳۶۴)
- سرّ عشق (ماهور) (۱۳۶۵)
- نوا، مرکب‌خوانی (۱۳۶۵)
- دستان (۱۳۶۷)
- ساز قصه‌گو و کنسرت بزرگداشت حافظ (۱۳۶۷)
- دود عود (۱۳۶۸)
- دل مجنون (۱۳۶۹–۱۳۷۰)
- خلوت‌گزیده (۱۳۷۰)
- پیام نسیم (۱۳۷۰)
- سرو چمان (۱۳۷۰)
- آسمان عشق (۱۳۷۰)
- دلشدگان (۱۳۷۱)
- یاد ایام (۱۳۷۱)
- چشمهٔ نوش (۱۳۷۲)
- بهاریه (۱۳۷۳)
- گنبد مینا (۱۳۷۳)
- جان عشاق (۱۳۷۴)
- پیغام اهل دل (همایون‌مثنوی) (۱۳۷۴)
- در خیال (۱۳۷۵)
- رسوای دل (۱۳۷۵)
- عشق داند (۱۳۷۶)
- شب وصل (۱۳۷۶)
- معمای هستی (۱۳۷۶)
- راست‌پنج‌گاه(۱۳۷۷)
- چهره به چهره (۱۳۷۷)
- شب، سکوت، کویر (۱۳۷۷)
- آرام جان (۱۳۷۷)
- آهنگ وفا (۱۳۷۸)
- بوی باران (۱۳۷۸)
- زمستان است (۱۳۸۰)
- بی تو به‌سر نمی‌شود (۱۳۸۱)
- فریاد (۱۳۸۱)
- هم‌نوا با بم (۱۳۸۲)
- جام تهی (۱۳۸۳)
- ساز خاموش (۱۳۸۶)
- سرود مهر (۱۳۸۶)
- غوغای عشق‌بازان (۱۳۸۶)
- کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا (۱۳۸۷)
- کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز (رندان مست و مرغ خوش‌خوان) (۱۳۸۷)
- آه باران (۱۳۸۸)
- زبان آتش (۱۳۸۸)
- رندان مست (۱۳۸۸)
- کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی (۱۳۸۹)
- مرغ خوش‌خوان (۱۳۹۰)
- رنگ‌های تعالی (۱۳۹۲)
- طریق عشق (۱۳۹۵)
- خراسانیات (۱۳۹۸)
- دیلمان (تاریخ نامشخص)
درگذشت
محمدرضا شجریان اعلام کرد ۱۵ سال است به بیماری سرطان مبتلاست.او روز یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹ به دلیل افت سطح هوشیاری در حدِ کمایِ عمیق به بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد. و عاقبت بعدازظهرِ پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در ۸۰ سالگی درگذشت. در ساعت ۱۷ همان روز، همایون شجریان، فرزند وی خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد». هواداران او در مقابل بیمارستان تجمع کردند. همچنین و برای ادای احترام، تصنیف «مرغ سحر» شجریان و دیگر آثاری را که او خوانده‌است، به صورت آواز دسته‌جمعی خواندند.
مراسم خاکسپاری
پیکر شجریان صبح روز ۱۹ مهر ۱۳۹۹ نزدیک آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. پیکر او با نوای ربنا به محل دفن رسید و پیش از خاکسپاری نیز، همایون و مژگان شجریان به همراه جمعیت مرغ سحر را با گریه خواندند.
