پرویز مشکاتیان، یکی از بزرگترین هنرمندان موسیقی سنتی ایران، تاثیر بزرگی بر حفظ و گسترش موسیقی اصیل ایرانی داشته است. او با نوازندگی درخشان سنتور و آهنگسازی های ماندگار، نامی جاودان در تاریخ موسیقی ایران به جا گذاشته است.او نقش مهمی در پیوند شعر نیمایی با موسیقی اصیل ایرانی ایفا کرد و نسل جدیدی از نوازندگان را تربیت نمود.
بیوگرافی پرویز مشکاتیان
استاد پرویز مشکاتیان در 24 اردیبهشت 1334 در شهر نیشابور به دنیا آمد. او از سن 6 سالگی تحت آموزش های پدرش، حسن مشکاتیان، پا به دنیای موسیقی گذاشت و با علاقه و استعداد کم نظیری که داشت، به سرعت در موسیقی پیشرفت کرد. اولین اجرای رسمی استاد مشکاتیان در 8 سالگی و در مراسمی برای دانش آموزان مدرسه امیر معزی نیشابور برگزار شد که نشان از توانایی های خاص این هنرمند داشت. بعد از آن، پرویز مشکاتیان ، بارها در جشنواره موسیقی اردوگاه رامسر شرکت کرد و توانست در تمامی دوره‌ها رتبه های برتر را به دست آورد و جایگاه خود را در میان استعداد های موسیقی ایران ثابت کند. ایران مهد پرورش موسیقیدان های بزرگی نظیر استاد مشکاتیان، غلامحسین بنان، اسدالله ملک، کیهان کلهر و … میباشد که موسیقی ایرانی را حیاتی دوباره بخشیدند.
تحصیلات پرویز مشکاتیان
در سال 1353، پرویز مشکاتیان در سن 19 سالگی وارد دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران شد و مسیر حرفه ای اش در موسیقی ایرانی را با جدیت بیشتری دنبال نمود. پرویز مشکاتیان در همین دوران، ردیف موسیقی میرزا عبدالله را زیر نظر نورعلی خان برومند آموخت و فراگیری ردیف موسیقی سنتی را زیر نظر دکتر داریوش صفوت ادامه داد. علاوه بر این، پرویز مشکاتیان از دانش و تجربیات اساتید نامداری نظیر دکتر محمدتقی مسعودیه، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن بهره مند شد. این آموزش ها، پایه های مستحکمی برای رشد هنری پرویز مشکاتیان ایجاد نمود و کم کم او را به یکی از چهره های برجسته موسیقی ایران تبدیل کرد.
شروع درخشش هنری پرویز مشکاتیان
در سال ۱۳۵۴، پرویز مشکاتیان به عنوان نوازنده و مدرس سنتور به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی پیوست و با حمایت داریوش صفوت بهبود ببخشد. این دوران، دوران طلایی پرویز مشکاتیان به حساب می آِید. قطعات بی نظیری در زمینه تکنوازی، تصنیف سازی و همنوازی ارکسترال خلق کرد که جایگاه او را در موسیقی اصیل ایرانی تثبیت کرد.
همکاری مشکاتیان با هنگامه اخوان
در سال ، پرویز مشکاتیان با خوانندگانی چون پریسا (فاطمه واعظی) و هنگامه اخوان همکاری داشت و در کنسرت های متعددی با آن‌ها به اجرای برنامه پرداخت.
پرویز مشکاتیان و عارف
پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۵۶ گروه موسیقی «عارف» را تشکیل داد که به یکی از گروه های مطرح در زمینه موسیقی اصیل ایرانی تبدیل شده بود.
استاد مشکاتیان در همان سال در آزمون باربد که به ابتکار استاد نورعلی برومند برگزار شده بود، شرکت کرد و به همراه پشنگ کامکار مقام اول در رشته سنتور را بدست آورد.
همچنین، در ردیف‌نوازی نیز به همراه داریوش طلایی مقام ممتاز را به دست آورد.
پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به دوره‌های آموزشی موسیقی ما بیندازید.
نقاط عطف در زندگی حرفه ای پرویز مشکاتیان
در سال ۱۳۵۶، پرویز مشکاتیان به پیشنهاد استاد هوشنگ ابتهاج همکاری خود را با رادیو ملی ایران شروع کرد. در این مدت، استاد مشکاتیان به عنوان تکنواز سنتور در چند برنامه اجرا داشت. اما پس از کشتار ۱۷ شهریور ۱۳۵۷، به نشانه اعتراض، همکاری خود را با رادیو ملی قطع کرد و دیگر در آنجا اجرا نکرد.
پس از توقف همکاری با رادیو ملی در همان سال، پرویز مشکاتیان به همراه هنرمندان گروه های عارف و شیدا، موسسه چاووش را تأسیس کرد. در این دوره طلایی، استاد مشکاتیان با همکاری شهرام ناظری، تصنیف مرا عاشق را از روی شعر مولانا ساخت.
پرویز مشکاتیان تمرکز زیادی روی تدریس داشت. او بیشتر به تدریس ردیف میرزا عبدالله، کتاب دستور سنتور و کتاب صبا توجه داشت. برای هنرجویان با استعداد بیشتر، تمرکز خاصی روی ردیف صبا داشت. یکی از شاگردان او، علی وظیفه دوست، می گوید که کلاس های پرویز مشکاتیان بسیار جذاب و مفید بودند. استاد مشکاتیان در تدریس بسیار جدی و سختگیر بود.
همکاری پرویز مشکاتیان با محمدرضا شجریان
پرویز مشکاتیان همکاری بی نظیری با محمدرضا شجریان، خسروی آوازی ایران، داشت. این همکاری از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷ و سپس در اوایل دهه ۱۳۷۰ ادامه یافت. در طول این سال ها، این دو نابغه موسیقی ایران، آثار بی نظیری خلق کردند که تا به امرزو هم همچنان در تاریخ موسیقی ایران ماندگار هستند. برخی از مهم ترین آثار مشترک این دو استاد شامل بیداد، آستان جانان، سرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک هستند. در انتهای این مطلب لینک دانلود تمامی این قطعات را گذاشته ایم. دانلود کنید و از جادویی موسیقی اصیل ایرانی لذت ببرید.
پرویز مشکاتیان سازنده و نوازنده سنتور این قطعات میباشد. در آلبوم سرّ عشق نوازندگی سه تار را بر عهده گرفته بود. در قطعات دود عود و جان عشاق نیز، آهنگسازی به عهده ی استاد مشکاتیان بود. اما به طور کلی، بیشترین تأثیر پرویز مشکاتیان در نوازندگی سنتور در آثار مشترک با شجریان نمایان شد.
از میان تمامی این همکاری ها، قطعه بیداد به عنوان محبوب ترین اثر شناخته می شود. بسیاری از صاحب نظران موسیقی دلیل این اعتبار را نوازندگی شاهکار سنتور از پرویز مشکاتیان می دانند. اما تمامی آثار مشترک این دو نابغه از برجسته ترین قطعات موسیقی ایرانی هستند که همچنان قلب هر شنونده ای را به تسخیر در می آورند.
پرویز مشکاتیان و افسانه شجریان
پرویز مشکاتیان، آهنگساز و نوازنده برجسته سنتور، در سال‌های پایانی دهه ۱۳۵۰ با افسانه شجریان، دختر استاد محمدرضا شجریان و خواهر همایون شجریان، ازدواج کرد. افسانه شجریان فرزند بزرگ محمدرضا شجریان میباشد که در خانواده ای سرشار از هنر و موسیقی پرورش یافت.
ثمره این ازدواج دو فرزند به نام های آوا مشکاتیان و آیین مشکاتیان است. این پیوند خانوادگی، علاوه بر زندگی شخصی، به همکاری های هنری نزدیک تری بین پرویز مشکاتیان و محمدرضا شجریان منجر شد که حاصل آن، آلبوم های ماندگاری در تاریخ موسیقی سنتی ایران است.
علت جدایی پرویز مشکاتیان از همسرش
در میانه دهه ۱۳۶۰، اختلافات عمیقی میان پرویز مشکاتیان و محمدرضا شجریان به وجود آمد که در سال ۱۳۶۵ به اوج خود رسید. برخی منابع اشاره میکنند که این تنش ها منجر به فشار بر افسانه شجریان برای جدایی از همسرش شد و در نهایت، این ازدواج به طلاق انجامید. پس از این جدایی، همکاری های هنری میان پرویز مشکاتیان و محمدرضا شجریان نیز پایان یافت.
لازم به ذکر میباشد که جزئیات دقیق و علل اصلی این جدایی در منابع عمومی به طور کامل تشریح نشده است و اطلاعات موجود بیشتر بر اساس گزارش های محدود و بعضاً غیررسمی میباشد.
پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به دوره‌های آموزشی موسیقی ما بیندازید.
اوج دوران هنری پرویز مشکاتیان
استاد مشکاتیان آهنگساز و نوازنده برجسته سنتور، در دهه ۱۳۶۰ به اوج دوران هنری خود رسید. در این دوره، همکاری های ماندگاری با استاد محمدرضا شجریان داشت که منجر به تولید آلبوم های بی نظیری در موسیقی سنتی ایران شد.
یکی از شاخص ترین آثار این دوره، آلبوم بیداد میباشد که در سال ۱۳۶۴ انتشار یافت . این آلبوم با آهنگسازی پرویز مشکاتیان و آواز محمدرضا شجریان، به عنوان یکی از ماندگارترین آلبوم های موسیقی ایرانی و سنتی شناخته میشود.
همچنین، آلبوم خراسانیات که در سال ۱۳۶۵ ضبط شد، از دیگر همکاری های درخشان این دو هنرمند است. این آلبوم شامل هفت قطعه با حال و هوای خراسانی میباشد و پس از ۳۳ سال در اسفند ۱۳۹۸ به طور رسمی منتشر شد. طراحی جلد این آلبوم توسط آوا مشکاتیان، دختر پرویز مشکاتیان، انجام شده است.
در این دوره، پرویز مشکاتیان با تشکیل گروه های موسیقی مانند گروه عارف و شیدا، نقش بسزایی در احیای موسیقی سنتی ایران ایفا کرد. آثار مشترک استاد مشکاتیان همراه با محمدرضا شجریان، همچون قطعه نوا، دستان و گنبد مینا، از جمله آلبوم های تأثیر گذار این دوران هستند و طرفداران زیادی دارند.
اوج خلاقیت و نوآوری استاد پرویز مشکاتیان در دهه ۱۳۶۰، تاثیر عمیقی بر موسیقی سنتی ایران گذاشته است و آثار او همچنان الهام بخش نسل های جدید موسیقیدانان میباشد.
پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی
پرویز مشکاتیان، آهنگساز و نوازنده برجسته سنتور، نقش مهمی در معرفی و پیشرفت هنرمندان موسیقی سنتی ایرانی داشت. یکی از این هنرمندان، ایرج بسطامی، خواننده توانمند موسیقی سنتی بود که همکاری های ماندگاری با استاد مشکاتیان داشت.
آشنایی پرویز مشکاتیان با ایرج بسطامی در خانه استاد محمدرضا شجریان رخ داد. مشکاتیان درباره این دیدار گفته است: «اولین بار ایرج بسطامی را در خانه محمدرضا شجریان دیدم… از صدای بسطامی خیلی خوشم آمد… بعد از کلاس مدتی با او صحبت کردم تا با نقطه نظراتش راجع به هنر و آواز و انگیزه خواندش آشنا شوم؛ ولی آن قدر ساده یافتمش که مصمم شدم تا با او یک سالی در مورد قضایای پیرامونی سوای موسیقی به گپ و گفت‌وگو بنشینم!
این آشنایی باعث همکاری های متعددی بین پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی شد. اولین همکاری حرفه ای این دو نفر در زمستان سال ۱۳۶۸ با انتشار آلبوم افشاری مرکب آغاز شد. این اثر مربوط به کنسرت گروه عارف به سرپرستی و آهنگسازی مشکاتیان در تالار رودکی بود که در آن بسطامی اشعاری از سعدی، حافظ و باباطاهر را اجرا کرد.
در سال های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۱، آلبوم های افق مهر و مژده بهار نتیجه همکاری های بعدی پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی بودند. آلبوم افق مهر در کنگره بین المللی بزرگداشت خواجوی کرمانی اجرا شد و مژده بهار مربوط به کنسرت گروه عارف در اروپا و شرکت در فستیوال جهانی موسیقی روح زمین بود.
پس از چند سال وقفه، در سال ۱۳۷۶ آلبوم «وطن من» با آهنگسازی پرویز مشکاتیان و آواز ایرج بسطامی منتشر شد. تصنیف «وطن من» از این آلبوم توسط سازمان یونسکو به‌عنوان سرود ملی اعلام شد. مشکاتیان این افتخار را یکی از بزرگترین دستاوردهای زندگی هنری خود می‌دانست.
پس از درگذشت ایرج بسطامی در سال ۱۳۸۲، آلبوم «کنسرت راست پنجگاه» با آهنگسازی پرویز مشکاتیان و آواز بسطامی در سال ۱۳۸۳ منتشر شد. این آلبوم حاصل کنسرت گروه عارف به سرپرستی مشکاتیان در دستگاه راست پنجگاه بود که در قالب دو لوح فشرده عرضه شد.
همکاری های پرویز مشکاتیان و ایرج بسطامی تأثیر بسزایی در موسیقی سنتی ایران داشت و آثار مشترک آن ها همچنان در زمره ماندگارترین آثار موسیقی ایرانی به شمار میرود.
پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به دوره‌های آموزشی موسیقی ما بیندازید.
پرویز مشکاتیان و تأثیر همسایگی بر آثار ماندگارش
در اوایل دهه ۶۰، پرویز مشکاتیان در خانه ای سرسبز و دل نشین زندگی می کرد که فضای آن الهام بخش ملودی های زیبایش بود. کامبیز روشن روان، آهنگساز نام آشنا، زمانی که برای دیدار به خانه مشکاتیان آمد، با دیدن این فضا و گل ها متوجه شد که سرچشمه این ملودی های دلنشین کجاست.
در همان دوران، یکی از همسایگان مشکاتیان قصد سفر به کانادا داشت و به دنبال اجاره دادن خانه اش بود. مشکاتیان که ایده ای در سر داشت، به کامبیز روشن روان ( آهنگساز ایرانی) پیشنهاد داد که آن خانه را اجاره کند و به او گفت:
«کامبیز! می خواهم کاری کنم که زیباترین ملودی ها رو بسازی!»
همین اتفاق باعث شد که دو هفته بعد، روشن روان همسایه پرویز مشکاتیان شود و نتیجه این هم نشینی، خلق آلبوم دود عود طی دو سال بعد بود.
پس از مدتی، پرویز مشکاتیان به محله ای دیگر نقل مکان کرد و خانه‌ای جدید ساخت. حضور او در این محله، دیگر هنرمندان بزرگ موسیقی ایرانی مانند حسین علیزاده، محمدرضا درویشی و بیژن کامکار را نیز جذب کرد. استاد درویشی بسیار تحت تأثیر این فضا قرار گرفته بود و در همان محله ساکن شد و این هم‌نشینی منجر به خلق آثار ماندگاری چون جان عشاق و گنبد مینا شد
با این حال، پرویز مشکاتیان همکاری مشترکی با حسین علیزاده نداشت. استاد مشکاتیان دلیل این موضوع را این گونه توضیح داده است: «اگر می بینید با علیزاده کار مشترکی نداشتیم، به این علت بود که همان سال ها ایشان دعوت شدند برای تدریس در دانشگاه برکلی آمریکا و ایشان وقتی هم رفتند خانه را به کیهان کلهر دادند.»
ایران نوابغ موسیقی زیادی مانند غلامحسین بنان، مجید انتظامی، اسدالله ملک و… دارد که تأثیر بزرگی روی موسیقی ایرانی گذاشتند. نوابغی مانند پرویز مشکاتیان، که شاگرد اساتید برجسته‌ای همچون نورعلی برومند و محمدرضا لطفی بود و با آثار ماندگار خود نقش مهمی در حفظ و گسترش موسیقی سنتی ایران ایفا کرد.
اعتیاد پرویز مشکاتیان
در منابع رسمی و مستند درباره اعتیاد پرویز مشکاتیان اطلاعات دقیقی وجود ندارد. برخی روایت ها و گمانه زنی ها درباره مشکلات جسمی و روحی او در سال های پایانی عمرش مطرح شده است، اما همچنان هیچ مدرک موثقی درباره اعتیاد او منتشر نشده است.
مشکاتیان در سال های آخر عمر خود با چالش های زیادی از جمله فشارهای روحی، مشکلات خانوادگی و محدودیت های کاری روبه‌رو بود که ممکن است در سلامت او تأثیرگذار بوده باشند. بااین حال، او تا آخرین لحظات زندگی، همچنان در مسیر آفرینش هنری و موسیقی فعالیت داشت.
درگذشت پرویز مشکاتیان
پرویز مشکاتیان، نوازنده و آهنگساز نامدار ایرانی، روز دوشنبه ۳۰ شهریور در سن ۵۴ سالگی بر اثر ایست قلبی چشم از جهان فرو بست. درگذشت او ضایعه ای بسیار بزرگ برای موسیقی سنتی ایرانی بود و بسیاری از دوستداران هنر و فرهنگ، او را به عنوان یکی از تاثیرگذارترین هنرمندان این عرصه می شناسند.
